Eksponat lipca 2023
Karabin maszynowy Browning M2 AC (Aircraft)
LMW-KI-3309

Historia amerykańskiego karabinu maszynowego Browning M2 rozpoczęła się pod koniec 1918 roku, kiedy słynny konstruktor broni John Browning przekonstruował ciężki karabin maszynowy M1917 na kaliber 12,7mm. Sławę tej konstrukcji przyniosły działania na frontach II wojny światowej, gdzie był powszechnie używany.

Prototyp odmiany M2 nazwano M1921, co mogłoby sugerować rok opracowania konstrukcji. Jednak historia ta zaczyna się jeszcze w czasie I wojny światowej. Na podstawie doświadczeń z bitew tego okresu, głównym wnioskiem armii amerykańskiej był brak ciężkich karabinów maszynowych na jej wyposażeniu. Propozycję poprawy tej sytuacji zgłosił legendarny konstruktor, John Moses Browning. Przygotował on opracowanie dotyczące karabinu M1917 dostosowanego do kalibru 12,7 mm, z lufą chłodzoną w płaszczu wodnym. Realnie projekt był gotowy dopiero pod koniec 1918 roku, gdy  zakończyły się już działania I w.św. Fakt ten sprawił, iż rząd amerykański nie przejawiał dużego zainteresowania wprowadzeniem do użytku nowego rodzaju broni. Pomimo tego, firma Colt postanowiła z własnych funduszy wyprodukować dużą partię nowych karabinów maszynowych, określając je jako „Typ M1921”. Od początku projektowano dwie różne odmiany, z lufą chłodzoną wodą oraz z chłodzeniem powietrzem. Testy przekazanych armii karabinów były tak pozytywne, iż wzbudziły żywe zainteresowanie zarówno marynarki wojennej jak i lotnictwa. Pokłosiem przeprowadzonych testów, była chęć wprowadzenia do użytku tej konstrukcji przez wszystkie rodzaje wojsk i służb amerykańskich, jednak dopiero po doprowadzeniu parametrów użytkowych do określonych wspólnych standardów. Tego zadania podjął się zespół konstruktorski Samuela G. Green’a, w którym w 1933 roku zaprojektowano „Gun machine, cal.0.50, Browning M2”, Ujednolicono w nim komorę zamka oraz większość głównych podzespołów. Miało to na celu zarówno zmniejszenie kosztów produkcji jak i uproszczenie procesu wytwarzania. W zespole Green’a opracowano trzy główne odmiany, a mianowicie M2HB czyli „heavy barrel”, z lufą o długości 45 cali i chłodzoną powietrzem, M2AC  czyli „aircraft” z lufą o długości 36 cali, również chłodzoną powietrzem oraz M2WC „water cooled”, a więc z lufą chłodzoną wodą.

Konstrukcyjnie, Browning M2, wykorzystuje energię krótkiego odrzutu lufy (w czasie oddawania strzału, odrzut lufy uruchamia sekwencję usunięcia łuski, wprowadzenia nowego naboju do komory oraz napięcie sprężyny iglicy). Istotne jest, iż zgodnie z doświadczeniami z pierwszych lat eksploatacji, zrezygnowano z produkcji odmiany M2WC czyli chłodzonej wodą. Jednak do zakończenia II wojny światowej, pozostawiono podział związany z preferencjami danego typu wojsk. Odmiany różniły się głównie szybkostrzelnością, gdzie prymat pod tym względem utrzymała lotnicza odmiana M2AC, stosowana powszechnie w większości amerykańskich samolotów bojowych (zarówno myśliwskich, szturmowych jak i bombowych) tego okresu a także na pierwszych odrzutowcach (m.in. F-80 „Shooting Star”, F-84 „Thunderjet”, F-86 „Sabre”), które pojawiły się po zakończeniu II wojny światowej. Aby jeszcze lepiej dostosować karabin Browninga do coraz szybszych samolotów, opracowano odmianę AN-M3. Była to modyfikacja lotniczego Browninga M2 dla podniesienia szybkostrzelności. Z wielu linii rozwojowych, pod oznaczeniami: T22 - opracowany w zakładach High Standard Manufacturing Company w New Haven, stan Connecticut, T25 - opracowany w zakładach Frigidaire Division of General Motors Corporation w Dayton, stan Ohio i T27 - także High Standard Manufacturing Company, finalne doświadczenia zebrano w modelu T25E3, który po testach wykonywanych od lipca 1944 roku, ustandaryzowano praktycznie dopiero w kwietniu 1945 roku jako M3. Do końca wojny wyprodukowano około 2400 egzemplarzy. Nową odmianę montowano głównie w odrzutowych myśliwcach amerykańskich, które bojowo przetestowano w czasie walk powietrznych w Korei, m.in. z radzieckimi MiG-15. Możliwość zasilania karabinu taśmą amunicyjną zarówno z lewej jak i z prawej strony, dodatkowo ułatwiała różne zastosowania. Zasięg maksymalny pocisku po przeprowadzonych testach określono na około 4200m, jednak praktyczny i skuteczny ogień prowadzono zwykle na odległość do 2000m.

Ciekawą linią rozwoju była również modernizacja lotniczego karabinu M2 dokonana przez belgijską Fabrique Nationale jeszcze przed wybuchem II wojny światowej. Była to głęboka modernizacja, której istotą było dostosowanie do naboju 13,2×99 mm Hotchkiss, zaś jej szybkostrzelność wynosiła 1080 strz./min. Z nowo opracowaną amunicją odłamkowo-burzącą, odmiana ta była bardzo skuteczna w niszczeniu wszystkich dostępnych wówczas typów samolotów. Dlatego też, gdy weszła na rynek eksportowy w 1939 roku, zyskała zainteresowanie wielu państw. Określano ją nazwą „Mitrailleuse d´Avion Browning – F.N. Kaliber 13,2 mm” lub prościej, „FN Browning M.1939”.  W związku z rozpoczęciem II wojny światowej i inwazją na Belgię, zdążono wyeksportować ją tylko do Szwecji i Rumunii. Szwecja otrzymała pozwolenie na samodzielną produkcję tej odmiany, więc nadano jej odrębne oznaczenie „Automatkanon m/39”. Po upadku w czasie hitlerowskiej agresji belgijskich zakładów, produkcję wznowiła firma Ericsson pod nazwą „Akan m/39A”. Szwecja w ramach dwustronnych umów, przekazała dokumentację techniczną Finlandii, która posiadając standardową amunicję 12,7mm powróciła jednak do oryginalnego kalibru. Fiński Browning M2 produkowano pod nazwą VKT 12,70 LKk/4. Do końca wojny wyprodukowano ok. 470 egzemplarzy.

II wojna światowa nie zakończyła historii karabinu Browning M2. Jego doskonała skuteczność i prostota konstrukcji sprawiły, iż był on używany praktycznie we wszystkich powojennych konfliktach, nie tylko przez armię amerykańską ale też w wielu innych państwach, przytaczając dla przykładu w chronologicznym ujęciu, m.in. w czasie wojny koreańskiej, wietnamskiej, radziecko-afgańskiej, między Wielką Brytanią a Argentyną o Falklandy/Malwiny, wojny w Zatoce Perskiej, w Iraku, w Afganistanie, Syrii i wielu innych. Browning M2 w unowocześnionych odmianach, jest obecnie głównym ciężkim karabinem maszynowym krajów NATO.

Z początku lat 70.tych, ze względu na doświadczenia wojny w Wietnamie a więc i wzrost znaczenia śmigłowców bojowych i uzbrojonych, lotniczy karabin AN-M3 przeszedł kolejne usprawnienia. Został maksymalnie uproszczony i kolejny raz zyskał na szybkostrzelności. Nowy model nazwano GAU-15, a później GAU-16. Został on zamontowany na bocznych wysięgnikach śmigłowców Bell OH-58 „Kiowa”, zaś w późniejszej odmianie, GAU-18 na średnich śmigłowcach HH-60 „Pave Hawk” oraz ciężkich MH-53 „Pave Low”. Obecnie używany jest najnowszy wariant GAU-21 (w wersji M3M lub M3P), w którym dzięki elektronicznemu sterowaniu podawaniem amunicji, szybkostrzelność zwiększono do 1250 strzałów/min.

Jedną z pierwszych istotnych modyfikacji było opracowanie systemu QCB, z ang. Quick Change Barrel, pozwalający na szybką wymianę lufy. Po raz pierwszy został on zaimplementowany w odmianie  oznaczonej M2-HQCB, produkowanej w belgijskiej wytwórni FN. W egzemplarzach produkowanych na terenie USA zmieniono wybrane materiały, z których broń jest produkowana. Dzięki temu udało się zmniejszyć masę karabinu do 27 kg (odmiana M2-GPHMG). W ostatnich latach powstały odmiany M2A1, kolejny raz udoskonalone, zgodnie z obecnymi możliwościami technologicznymi. W wersji tej wprowadzono także na wylocie lufy tłumik płomienia, dzięki czemu, zgodnie z opublikowanymi materiałami reklamowymi, intensywność błysku wystrzału zmniejszono aż o 95 procent. Wszystkie ulepszenia ostatnich lat opracowano w technologii modułowej, co pozwala zamontować zestawy modernizacyjne na wszystkich wcześniej wyprodukowanych karabinach maszynowych serii M2.

Obecnie karabin maszynowy M2 w Stanach Zjednoczonych jest produkowany przez US Ordnance w McCarran oraz General Dynamics Ordnance and Tactical Systems  w Saco. Na terenie Europy produkcją tej broni zajmują się zakłady Fabrique Nationale w Herstal w Belgii oraz Manroy Engineering w Beckley  w Wielkiej Brytanii. Warto zaznaczyć, iż używane przez polskie oddziały specjalne M2-HQCB pochodzą właśnie z zakładów brytyjskich (obecnie będących oddziałem belgijskiej spółki FN). Oficjalnie szacuje się, iż do dnia dzisiejszego wyprodukowano ponad 3 miliony egzemplarzy karabinu maszynowego Browning M2 wszystkich odmian i wersji.

W zbiorach Lubuskiego Muzeum Wojskowego znajdują się dwa egzemplarze karabinu maszynowego Browning M2 AC produkcji z okresu II wojny światowej. Oba pochodzą z odnalezionego w rejonie miejscowości Wolsztyn wraku samolotu bombowego Boeing B-17 „Flying Fortress” (prawdopodobnie z egzemplarza B-17G-50-DL  BuNo.44-6295 „White Cargo/ Heavenly Days”, który uszkodzony nad Berlinem, lądował awaryjnie pod Rakoniewicami (patrz: https://www.americanairmuseum.com/archive/aircraft/44-6295, w tekście miejscowość opisano błędnie jako Kakoneiwicz). Darczyńca (pismo z dn. 9.grudnia 1978 r.) w czasie przekazania eksponatów do muzeum, nie określił dokładnego miejsca ich znalezienia, stąd  trudno o stwierdzenie w 100%  egzemplarza samolotu, z którego pochodzą. Posiadane karabiny maszynowe Browning M2 AC mają na lufie fabrycznie założoną osłonę perforowaną, wykonaną z blachy stalowej. Perforacja w postaci 6 rzędów otworów na obwodzie, o średnicy 20 mm każdy, po 9 otworów w jednym rzędzie. Oba karabiny są niekompletne i nieco zdeformowane.

Słabo widoczny numer seryjny broni

Dane techniczne: Browning M2 AC

- kaliber  - 12,7 mm
- masa - 27,1 kg
- długość/szerokość /wysokość – 1340mm/ 70mm/ 160mm  (pomiary z natury egzemplarza muzealnego)
- długość lufy w wersji lotniczej (AC) - 91,08 cm (36 cali)
- szybkostrzelność - 750-850 strz./min.
- nabój - 12,7x99mm

Dane techniczne Browning AN-M3

- kaliber - 12,7 mm
- masa - 31,2 kg
- masa lufy – 5 kg
- długość - 1454 mm
- długość lufy - 894 mm (w tym część gwintowana 838 mm)
- szybkostrzelność - 1150-1250 strz./min

- nabój - 12,7x99mm
nabój standardowy / przeciwpancerny - AP/ zapalający - Incendiary

długość naboju – 138 mm,
długość pocisku – 58 mm
masa naboju – 115 g / 116 g / 110g
masa pocisku – 45 g / 46 g / 40 g
masa ładunku miotającego – 15 g
- prędkość wylotowa – 867m/s / 867m/s / 944m/s

(dane techniczne i balistyczne typów nabojów w różnych opracowaniach zawierają pewne rozbieżności)

Fotografie oraz opracowanie materiału : Jarosław Sobociński

Tekst na podstawie:
Instrukcja TM 9-219 „Basic Aircraft Machine Guns, Caliber .50, T36 and T25E3 (M3)”, 1945 r
Instrukcja TM 9-2200 „Small Arms, Light Field Mortars and 20-mm Aircraft Guns”, 1943 r. oraz wybranych źródeł internetowych.

***